จงรักศัตรู
ความหมาย  การยกโทษ  การไม่ถือความ  และทำดีตอบแก่ข้าศึก  ปรปักษ์  หรือผู้จองเวรกับเรา
ข้อคิด / คำคม  “เมื่อคุณต่อคนอื่น  คุณก็ดีต่อตัวเอง”
   “ให้อภัยตนเอง และผู้อื่นเสียบ้าง”
   “แสวงหาสิ่งดีที่มีในตัวบุคคล”
   “เปลี่ยนศัตรูให้กลายเป็นมิตร  โดยทำสิ่งดี ดีให้เขา”
   “รักคนที่ไม่น่ารัก”
   “อย่าให้ความขัดแย้งเล็ก ๆ  น้อย ๆ มาเป็นตัวบั่นทอนมิตรภาพอันดีที่มีต่อกัน”

ประโยชน์ของการรักศัตรู  
1.รู้จักเอาชนะใจตนเอง มีสติ รอบคอบ
2.ฝึกให้เรารู้จักมองคนอื่น และมองโลกในแง่ดี
3.ทำให้เราเป็นคนมีความอดทนมากขึ้น
4.มีความตั้งใจจริงที่จะทำดีกับทุก ๆ คน โดยเฉพาะผู้ที่เราไม่ชอบ
5.เป็นการให้โอกาสตัวเองและคนอื่นในการค้นหาตัวตนที่แท้จริง   เพื่อปรับปรุงและพัฒนาตนเองให้ดีขึ้น
6.เป็นที่รักของคนรอบข้าง  ชีวิตก้าวหน้า มีความสุข
7.มีมิตรเพิ่มมากขึ้น

โทษของการไม่ให้อภัยศัตรู  
1.มองคนอื่นและมองโลกในแง่ร้าย
2.ปิดกั้นโอกาสของคนอื่น และตัวเอง ในการจะปรับปรุงแก้ไขนิสัยให้ดีขึ้น
3.กลายเป็นคนอาฆาตแค้น  คิดแก้แค้น  มีความริษยา  ใจแคบ
4.เป็นคนไม่รู้จักอดทน  ขาดสติ
5.ไม่เป็นที่ยอมรับของคนรอบข้าง
6.ชีวิตวุ่นวาย  ไม่สงบ  ไม่มีความสุข

เนื้อหาในพระคัมภีร์ 
“อย่าเกลียดชังพี่น้องของเจ้าอยู่ในใจ    แต่เจ้าจงตักเตือนเพื่อนบ้านของเจ้า  เพื่อเจ้าจะไม่ต้องรับโทษเพราะเขา  เจ้าอย่าแก้แค้นหรือผูกพยาบาทลูกหลาน ญาติพี่น้องของเจ้า  แต่เจ้าจงรักเพื่อนบ้านเหมือนรักตนเอง”   ( ลนต 19 : 17 )

“ท่านทั้งหลายได้ยินคำซึ่งกล่าวไว้ว่า  จงรักคนสนิท และเกลียดชังศัตรู  ฝ่ายเราบอกท่านว่า จงรักศัตรูของท่านและจงอธิษฐานเพื่อผู้ที่ข่มเหงท่าน”( มธ 5 : 43 )

“แต่เราบอกท่านทั้งหลายที่กำลังฟังอยู่ว่า   จงรักศัตรูของท่าน    จงทำดีแก่ผู้ที่เกลียดชังท่าน    จงอวยพรแก่คนที่แช่งด่าท่าน”    ( ลก 6 : 27 )

“จงปฏิบัติต่อผู้อื่นอย่างที่ท่านปรารถนาให้เขาปฏิบัติต่อท่าน”    ( ลก 6 : 31 )

“แต่จงรักศัตรูของท่านทั้งหลาย  และทำการดีต่อเขา  จงให้เขายืมโดยไม่หวังที่จะได้คืนอีก”    ( ลก 6 : 35 )

บทความ  จงปล่อยวาง
   ผู้ทรงคุณธรรมแม้จะต้องประสบกับอารมณ์ร้าย  เช่น  เสียงตำหนิติเตียนอันไม่เป็นธรรม  หรือเสียงด่าวาเสียดสี  ก็สามารถพิจารณาความจริงได้ว่า ผู้ที่ติเตียนด่าว่าตนนั้นทำไปเพราะมีใจห่างไกลธรรมะ  จึงถูกกิเลสครอบงำ  แสดงอาการน่าเกลียดเช่นนั้นออกมาให้ผู้อื่นเห็นดีงามไปด้วย
แต่เป็นการกระทำที่ส่อถึงน้ำใจเป็นพาลสันดานหยาบ

   ผู้ทรงคุณธรรมหรือบัณฑิตเมื่อรู้เช่นนั้น  จึงปล่อยวางได้ เขาว่า เขาด่าก็ช่างปะไร   เมื่อไม่เป็นความจริงไม่ยอมรับคำด่าเหล่านั้นเสีย  คำด่าว่าเสียดสีเหล่านั้นจะมาทำอะไรเราได้และก็ไม่ต้องไปโต้ตอบให้เสียเวลา  หัดแผ่เมตตาให้อภัยในการกระทำอย่างโง่ ๆ ของเขา แล้วเราก็จะสบายใจ  คำด่าว่าเหล่านั้นก็จะกลับไปหาผู้นั้นเอง  การปฏิบัติอย่างนี้  แม้จะต้องใช้ความอดทนข่มใจอย่างมาก  ก็ไม่น่าจะต้องเดือดร้อนอะไรมากนัก  จงถือหลักอุทานธรรมคำกลอนที่ว่า

     ไม่รู้ไม่ชี้ดีนักรู้จักใช้
     นึกอะไรแล้วทิ้งนั่งนิ่งเฉย
     ไม่ต่อเรื่องเครื่องทุกข์สุขเสบย
     ใครไม่เคยลองดูจะรู้ดี

พฤติกรรมที่ปรารถนาให้ผู้เรียนปฏิบัติ
   + อยากให้ผู้อื่นปฏิบัติกับเราอย่างไร  จงปฏิบัติกับเขาเช่นเดียวกัน
   + ให้ผู้เรียนรู้จักให้อภัยกับทุกคน  และให้โอกาสแก่คนอื่น เพื่อเขาได้พัฒนาและปรับปรุงนิสัย 
   + ให้โอกาสตัวเองบ้าง  ในการสำรวจและย้อนมองดูตัวเราด้วย  ในข้อบกพร่องต่าง ๆ ที่เรามี
   + ให้พยายามมองคนอื่น และมองโลกในแง่ดี
   + ฝึกให้เราเป็นคนอดทนมากขึ้น
   + ให้เรามีความตั้งใจจริงในการปฏิบัติสิ่ง ดี ดี กับคนรอบข้าง