ความหมายตามคำสอนพระศาสนจักรคาทอลิก (ข้อ 1817)

          ความหวังเป็นคุณธรรมเกี่ยวกับพระเจ้าที่ช่วยให้เราใฝ่หาพระอาณาจักรสวรรค์และชีวิตนิรันดรเป็นความสุขของเรา โดยวางความมั่นใจของเราไว้กับพระสัญญาของพระคริสตเจ้า ไม่วางใจในกำลังของเรา แต่วางใจในความช่วยเหลือจากพระหรรษทานของพระจิตเจ้า “เราจงยึดมั่นโดยไม่หวั่นไหวในการประกาศความหวังที่เรามีอยู่ เพราะว่าพระผู้ประทานพระสัญญานั้นทรงซื่สัตย์” (ฮบ 10:23) พระองค์ “ทรงหลั่งพระจิตเจ้าลงเหนือเราอย่างอุดมโดยทางพระเยซูคริสตเจ้าพระผู้ไถ่ของเรา เพื่อพระหรรษทานของพระองค์จะบันดาลให้เรากลับเป็นผู้ชอบธรรมและเป็นทายาทในความหวังว่าจะได้ชีวิตนิรันดร” (ทต 3:6-7)

ความใฝ่หาเมืองสวรรค์

          องค์ประกอบสำคัญของความหวังก็คือ “ความใฝ่หาเมืองสวรรค์” พวกเราจำนวนมากรู้ว่าเราควรแสวงหาความดีเหนือธรรมชาติ แต่เรากลับไม่ต้องการเมืองสวรรค์อย่างจริง ๆ จัง ๆ ความสนิทสัมพันธ์กับพระเจ้ากลายเป็นสิ่งที่ไม่ดึงดูดใจบุคคลส่วนใหญ่ สำหรับพวกเขาสวรรค์ไม่มีจริง ทำไมจึงเป็นเช่นนี้ แล้วเราจะทำอย่างไรเพื่อให้ความมุ่งมั่นปรารถนาความสุขในโลกหน้าให้เกิดและเพิ่มพูนขึ้น

         หนึ่งในเหตุผลสำคัญที่เราขาดแรงดึงดูดใจที่เข้มข้นในการแสวงหาพระอาณาจักรของพระเจ้าหรือเมืองสวรรค์ก็คือ ความคิดที่เลือนลางของเราเกี่ยวกับเมือสวรรค์ เมื่อเราคิดถึงเมืองสวรรค์ เรามักคิดถึงห้องสีขาวสว่างสดใส หรือคณะนักขับร้องที่ร้องเพลงอัลเลลูยาตลอดทั้งวันทั้งคืน หรือกลุ่มคนที่นั่งเล่นพิณอยู่บนก้อนเมฆ  แน่นอนความคิดถึงสวรรค์เช่นนี้ สวรรค์ช่างไม่น่าไปเลย สวรรค์ไม่มีอะไรที่น่าตื่นเต้นเกี่ยวกับชีวิตหน้าเลย เราขาดมุมมองเรื่องพระสิริรุ่งโรจน์ สง่าราศี ความชื่นชมยินดี และความสุขที่สมบูรณ์ครบครันที่คอยเราอยู่เมื่อเราได้กลับไปบ้านของพระเจ้า

         อีกเหตุผลหนึ่งก็คือ หลายคนคิดว่าพระเจ้าเป็นเพียงภาพลวงตา ถ้าเรามุ่งหน้าหาแต่พระเจ้าและเมืองสวรรค์ เราก็จะสูญเสียทุกอย่างในโลกนี้ตลอดไป ความคิดเช่นนี้แสดงออกในคำพูดในทำนองนี่ "เอาเถอะ คุณมีชีวิตอยู่เพียงชีวิตเดียว จงสนุกกับมันตราบใดที่ยังมีลมหายใจอยู่”

         เพื่อจะต่อสู้กับความคิดเช่นนี้ เราต้องเตือนตนเองซ้ำแล้วซ้ำอีกถึงความจริงที่ว่าถ้าเราบรรลุถึงพระเจ้าแล้ว เราก็จะได้ทุกสิ่งทุกอย่างที่ดีในโลกนี้เป็นรางวัลด้วย เปรียบเทียบเรื่องน้ำพุกับน้ำในแก้ว ถ้าคนหนึ่งพบน้ำพุใหญ่มีน้ำอุดมสมบูรณ์ เขาจะยังอยากได้น้ำในแก้วเดียวนั้นหรือไม่ คำตอบคือ ไม่อย่างแน่นอน น้ำในแก้วนั้นเทียบอะไรกับน้ำพุทั้งหมดนั้นได้เล่า นี่เป็นความจริงเช่นเดียวกับเมืองสวรรค์ ถ้าท่านได้สวรรค์แล้ว เราก็ไม่รู้สึกว่าเราได้เสียอะไรไปเลย เพราะเราจะมีทุกอย่างในเมืองสวรรค์ และยังสมบูรณ์แบบมากกว่าด้วย นี่จึงเป็นเหตุผลว่าทำไมองค์พระผู้เป็นเจ้าจึงประกาศว่า "ผู้ใดที่สละบ้านเรือน พี่น้องชายหญิง บิดามารดา บุตร ไร่นาเพราะเห็นแก่เรา ก็จะได้รับตอบแทนร้อยเท่า และจะได้รับชีวิตนิรันดรเป็นมรดกด้วย” (มธ 19:29)

         ดังนั้น เราต้องสร้างความคิดใหม่ เราต้องถามตัวเราเองว่า "อะไรทำให้ชีวิตของฉันมีความสุขที่แท้จริงมากที่สุด” “ฉันมีความสุขกับอะไรมากที่สุด” แล้วเราจะสำนึกได้ว่าสวรรค์นั้นแหละเป็นที่รวมของความสุข ทั้งหลาย สวรรค์เท่านั้นที่ยิ่งใหญ่กว่าและถาวรกว่า การคิดไตร่ตรองเกี่ยวกับความงามและความปีติสุขของเมืองสวรรค์จะช่วยจุดประกายความมุ่งมั่นปรารถนาในความดีเหนือธรรมชาติ และจะเพิ่มพูนความหวังให้มากยิ่งขึ้น

          สิ่งนี้จะนำเราไปสู่ความหมายของการมี “จิตใฝ่สูง” ซึ่งเป็นคุณธรรมหนึ่งภายใต้คุณธรรมความหวัง จิตใฝ่สูงนี้เป็นจิตใจที่ยิ่งใหญ่ เป็นจิตใจที่ใฝ่ดี และยังหมายถึงจิตที่มุ่งไปสู่เป้าหมายที่ยิ่งใหญ่กว่า สูงกว่า ดีกว่า ประเสริฐกว่า เป็นจิตที่มีความทะเยอทะยานสูง เป็นความทะเยอทะยานที่จะเป็นบุคคลที่ยิ่งใหญ่ที่สุดที่ท่านสามารถเป็นได้ (คือ นักบุญ/ผู้ศักดิ์สิทธิ์) และสำเร็จเป้าหมายที่ยิ่งใหญ่ คือ การมีชีวิตที่ชิดสนิทกับพระเจ้า

          เพราะว่าพวกเราหลายคนขาดจิตใฝ่สูง เราจึงไม่ได้ตั้งเป้าหมายชีวิตของเราให้สูง แต่พึงพอใจอยู่กับสิ่งไร้สาระธรรมดา ๆ เราปล่อยชีวิตให้จมปลักอยู่กับโครงการเล็ก ๆ น้อย ๆ สังคมที่ปราศจากจิตสำนึกถึงพระเจ้าหรือไม่ต้องการพึ่งพาพระองค์เป็นสังคมที่ตัดสินใจวางชีวิตไว้กับเรื่องธรรมดา ๆ และเรื่องทางโลกทั่วไป ในฐานะที่เป็นคาทอลิก เราต้องเป็นคนที่มีความทะเยอทะยาน เป็นความทะเยอทะยานที่จะทำสิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่า เพื่อเปลี่ยนแปลงโลก เพื่อเป็นเกียรติยศอันสูงส่งและเพื่อสง่าราศี เราต้องยืนหยัด ต้องเสริมความปรารถนาที่จะทำสิ่งที่ยิ่งใหญ่เพื่อพระเจ้า เปลี่ยนแปลงโลกเพื่อพระเจ้า เพื่อที่จะได้รับเกียรติยศและสง่าราศีที่มาจากการรับรองของพระเจ้า

ความสิ้นหวัง ภัยคุกคามความหวัง

         อย่างที่เราได้เรียนรู้ถึงความหมายของคุณธรรมความหวัง เพราะคุณธรรมนี้ช่วยทำให้คนเรารับรู้เรื่องความสุขในเมืองสวรรค์ โดย ก) เป็นเรื่องที่เรามุ่งมั่นปรารถนาได้  ข) เป็นเรื่องที่เป็นไปได้ และ ค) เป็นเรื่องที่ยังไม่สามารถรับประกันได้ว่าเราจะได้รับอย่างแน่นอน ถ้าคนใดขาดความจริงข้อใดข้อหนึ่ง เขาก็จะไม่มีความหวัง ด้วยเหตุนี้จึงมีพยศชั่วสองประการที่ขัดขวางโดยตรงต่อคุณธรรมเกี่ยวกับพระเจ้าประการที่สองนี้

        ภัยคุกคามแรกของความหวังคือ “ความสิ้นหวัง” ความสิ้นหวังไม่ได้เป็นเพียงแค่ความรู้สึกเศร้าโศก ซึมเศร้า เก็บกด หรือท้อแท้ สิ่งที่มากกว่านั้นคือ เป็นการปฏิเสธที่จะมุ่งมั่นเพื่อพระเจ้า ปฏิเสธการดำเนินชีวิตเพื่อเมืองสวรรค์ หรือยึดสวรรค์เป็นเป้าหมายของชีวิต

        ผู้คนตกอยู่ในความสิ้นหวังด้วยหลากหลายเหตุผลด้วยกัน แต่ที่สุดแล้ว สาเหตุแห่งความสิ้นหวังสามารถสรุปได้สองประเภท ประเภทแรกคือ “มุ่งเน้นไปที่ตัวเอง” มากเกินไป เราให้ความสำคัญกับความเข้มแข็งหรือความอ่อนแอของตนเอง และที่สุดก็พบว่าอาศัยตนเองไม่เพียงพอที่จะเอาตัวให้รอดพ้นจากบาปได้ จึงยอมแพ้ ยกเลิกที่จะเป็นคนศักดิ์สิทธิ์และแสวงหาความสุขแท้ เราคิดว่าเราไม่สามารถทำได้ "ฉันอ่อนแอเกินไป ฉันเป็นคนบาปหนา ทำไมฉันจึงต้องพยายามทำอีกต่อไปเล่า" แน่นอนเราอ่อนแอและเป็นคนบาปเกินไปที่จะบรรลุถึงเมืองสวรรค์ได้ด้วยตัวของเราเอง นี่แหละที่ทำให้เราต้องมองไปที่พระเยซูคริสต์ และวอนขอพระเมตตาและพละกำลังจากพระองค์ คิดเสมอว่า "สำหรับพระเจ้าทุกสิ่งเป็นไปได้"(มธ 19:26) เรื่องที่ดีมากที่สอนใจเราถึงอันตรายประการนี้คือ เรื่องของนักบุญเปโตรตราบใดที่เขามอบความไว้วางใจในพระเจ้า เขาก็สามารถเดินบนน้ำได้ แต่เมื่อเขาหันมาไว้วางใจในความสามารถของตนเองเขาก็เริ่มจมน้ำ เรื่องนี้เป็นความจริงสำหรับตัวเราด้วย

การยึดติดในบาป ภัยคุกคามความหวัง

          ภัยคุกคามประการที่สองของความหวังคือ “การยึดติดในบาป” หลายครั้งหลายหนที่เราไม่อยากติดตามพระเจ้า ก็เพราะเรารู้ว่าต้องเลิกทำบาปอย่างสิ้นเชิง เป็นบาปที่เราคุ้นเคยจนเป็นนิสัย ดังนั้นเราจึงเลือกทำตามนิสัยไม่ดีที่คุ้นเคยแทนความชื่นชมยินดีที่แท้จริง

         ความสิ้นหวังแสดงออกในหลายรูปแบบด้วยกัน หนึ่งในอาการที่พบบ่อยที่สุด คือ “ความเกียจคร้านหรือเฉื่อยชา” ซึ่งเป็นสภาพของคนที่เหงาหงอยไม่สนใจสภาพของตัวเองและไม่ใส่ใจสิ่งใด ๆ ในโลก อาการนี้อาจจะทำให้เราไม่สามารถทำหน้าที่ของเราในชีวิตประจำวันได้ ซึ่งอาการนี้มีความคล้ายกับคำว่าซึมเศร้า ไม่นำพาที่จะทำตัวเองให้บรรลุถึงกับความยิ่งใหญ่ที่ได้รับการเรียกให้เป็น เพราะเขารู้ว่ามันจะทำให้ชีวิตยุ่งยากแตกต่างไป เป็นการลดความมีจิตใจสูงหรือจิตใฝ่ดีของตนเองไปด้วย "ฉันไม่ต้องการที่จะเป็นคนที่ยิ่งใหญ่อะไร ไม่ต้องการเป็นนักบุญ ไม่ต้องการที่จะเป็นบุตรของพระเจ้า ไม่ต้องการเป็นวีรบุรุษแห่งความเชื่อ คุณรู้ไหมว่ามันเป็นเรื่องยุ่งยากแค่ไหน และจะต้องเสียสละมากเท่าใด ไม่ล่ะ ขอบใจ ฉันมีความสุขที่จะอยู่แบบเดิมนี้แหละ” ไม่ว่าความคิดที่ยึดติดอยู่กับตนเองหรือการยึดติดอยู่กับบาป มันชัดเจนว่าแรงผลักดันนี้จะกีดกันคนเราจากการบรรลุถึงความสุขที่สมบูรณ์

         อาการที่พบบ่อยๆ ของความสิ้นหวังก็คือ “ความว้าวุ่นใจ” คนจำนวนมากในสังคมเป็นคนประเภท พึงพอใจหรือไม่อย่างไรก็ไม่รู้ จะสำเร็จหรือไม่ก็ไม่บอกไม่ถูก รักหรือไม่รักก็ไม่ชัดเจน มีอาการครึ่ง ๆ กลาง ๆ ในทุกเรื่อง จะทำดีก็ได้ จะทำไม่ได้ดีก็ได้ ในความคิดของพวกเขา พวกเขารู้ว่าควรที่กระทำสิ่งที่สูงกว่า แต่เพราะความว้าวุ่นใจจึงลืมสิ่งที่ดีกว่านั้น เหมือนกับนักเรียนที่อยู่ในห้องสมุดเวลากลางคืนก่อนที่จะสอบครั้งสำคัญ เขารู้ว่าเขาควรเตรียมตัวเพื่อการสอบมาก่อน แต่เขาไม่เรียน เขาไม่แม้กระทั่งคิดเกี่ยวกับการสอบเลย ดังนั้นเขาจึงเดินวนไปรอบ ๆ ห้องสมุดเพื่อค้นคว้าเผื่อจะได้พบอะไรบ้างที่จะช่วยให้เขาเอาตัวรอดไปได้ เขาอ่านหัวข้อจากหนังสือต่าง ๆ ที่ไม่เคยสนใจมาก่อน เขาเปิดหน้าโน้นหน้านี้ สอบถามบรรณารักษ์ ทำไปอย่างเบื่อหน่าย เริ่มรู้สึกปวดท้องและคิดว่าตนเองจะต้องสอบตกแน่ ๆ

         นี่คือสังคมของเรา เรารู้ว่าเราควรใช้เวลาของเราให้มีค่ามากกว่านี้ แต่เรากลับไม่ชอบพูดถึงและไม่ต้องการแม้แต่จะคิดถึงมัน ดังนั้นเราจึงมองหาอะไรที่ล่อใจหรือดึงดูดเรา อะไรที่มันจะช่วยทำให้ความรู้สึกผิดนั้นลดน้อยลง ดังนั้นทุกวันนี้จึงมีความเงียบน้อยลง ไอพอด ทีวี ท่องเที่ยว อินเตอร์เน็ต ทำให้สมองของเราวุ่นไปกับจินตนาการของเสียงและภาพต่าง ๆ อย่างไรก็ตามคนก็ยังเบื่อและป่วยด้วยความทุกข์กังวล เพราะมีแรงกดดันและความต้องการต่างๆ เข้ามาในชีวิตโดยที่เขาไม่รู้ตัว นี้เป็นโรคร้ายแห่งความสิ้นหวังที่เราจะต้องแสวงหาวิธีที่จะกำจัดมันให้ออกจากชีวิตของเรา และชีวิตของคนรอบข้าง

         “การสันนิษฐาน” เป็นอีกอาการหนึ่งของความสิ้นหวังที่เราอาจจะไม่ได้พูดถึง สิ่งนี้เป็นพยศชั่ว (ความโน้มเอียงในการทำชั่วร้าย) หมายความว่า การที่คน ๆ หนึ่งมั่นใจว่าตนเองได้เมืองสวรรค์อย่างแน่นอน "ฉันดีพอที่จะได้รับความรอดแล้ว" ความคิดเช่นนี้แหละที่มันจะขัดขวางเราไม่ให้มุ่งมั่นเข้าหาพระเจ้าและเมืองสวรรค์ เพราะถ้าท่านคิดว่าท่านจะได้รับแน่นอนแล้วจะไปทุ่มเทเพื่ออะไร

       การที่หลาย ๆ คนต้องทุกข์ทรมานจากการสันนิษฐานหรือทึกทักเอาเองเป็นเพราะ 1) เขามั่นใจในความสามารถของตนเองมากเกินไป หรือ 2) เขามั่นใจว่าพระเจ้าจะทรงเมตตา “ทำให้ทุกอย่างราบรื่น” ได้ในที่สุด ความหลงผิดนี้กำลังแพร่หลายออกไปอย่างกว้างขวางในสังคมของเรา คือ การคิดว่าด้วยพระทัยดีของพระเจ้า พระองค์จะทรงต้อนรับทุกคนเข้าสู่สวรรค์ และนรกนั้นไม่มีอีกต่อไป

         แต่ความจริงคือพระเจ้าไม่ทรงบังคับท่านให้เลือกพระองค์ พระองค์ไม่ลากใครเข้าสวรรค์แน่ๆ ถ้าคนนั้นเลือกที่จะดำเนินชีวิตที่แปลกแยกจากพระองค์ พระองค์จะทรงอนุญาตให้เขาตัดสินใจได้อย่างเสรีเพื่อการดำเนินชีวิตเช่นนั้นต่อไปจนถึงชีวิตหน้า คือ "นรก" นั้นเอง นรกก็คือ การตัดสินใจอย่างเสรีของบุคคลที่จะดำเนินชีวิตแยกออกจากพระเจ้าอย่างถาวร และนี่คือความจริงที่เกิดขึ้นจากการเลือกที่จะไปอยู่ที่นั้นอย่างถาวร นี่แหละทำไมจึงอันตรายที่จะพูดว่า "เมื่อจะรอด อย่างไรก็รอด" หรือ "ไม่เชื่อว่านรกมีอยู่จริง" แนวความคิดเช่นนี้ทำให้เราไม่มุ่งมั่นใฝ่หาเมืองสวรรค์ ไม่พยายามที่ปรับปรุงตนเองให้พ้นจากบาป การสันนิษฐานเช่นนี้เป็นความตายของความสิ้นหวัง เพราะมันจะทำให้ความจริงจังในความหวังหมดไป

ความหวัง ความเป็นหนุ่มเป็นสาว และการมองโลกในแง่ดี

           ความหวังมักจะเป็นของคู่กันกับคนหนุ่มสาว เมื่อพวกเขาอยู่ในวัยหนุ่มสาว พวกเขาจะมีชีวิตที่มุ่งไปข้างหน้า และมีพลังที่จะกระทำเพื่อสิ่งอัศจรรย์ที่จะเกิดขึ้นกับชีวิตของพวกเขาในอนาคต พวกเขามุ่งความสนใจกับสิ่งที่ดีที่อยู่ในคลังสมองของพวกเขา ซึ่งมันยังไม่ได้ เกิดขึ้นจริงในชีวิต และนี่แหละเป็นคุณค่าและความงดงามของคุณธรรมความหวัง สำหรับบุคคลที่มีความศรัทธาในพระเจ้าและพระศาสนจักรของพระองค์ ความหวังคือ การมุ่งหน้าไปหาพระเจ้าและเมืองสวรรค์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในชีวิต เป็นการเพ่งมองไปยังชีวิตข้างหน้าที่ยังไม่ได้เกิดขึ้นจริง เป็นความหวังแบบคนหนุ่มคนสาว ซึ่งทำให้มีชีวิตสดชื่น รื่นเริงอยู่เสมอ

         ที่สุดผู้คนทั้งหลายรวมทั้งคนหนุ่มสาวต่างเติบโตมาท่ามกลางเสียงวิพากษ์วิจารณ์ การกดดัน หรือด้วยท่าทีของการมองโลกในแง่ร้าย "เติบโตหรือ พัฒนาหรือ ทำดีหรือ" "ชีวิตช่างยุ่งยากลำบากไปจนกว่าจะตายล่ะ เราไม่ต้องไปเสแสร้งอะไรอีก เรายอมรับอย่างเปิดอกว่าชีวิตนี้น่ากลัวและไม่มีความหมายอะไร อีกไม่หน่อยคุณก็จะรู้เองว่ามันยุ่งยากขนาดไหน ทางที่ดีคือปล่อยตัวตามสบาย และอย่าไปคาดหวังอะไรมากนัก”

         เราจะเห็นแนวคิดนี้ถูกแสดงออกในศิลปะสมัยใหม่ ดนตรี และในวรรณกรรมต่า งๆ บทเพลงที่ไร้สาระ ภาพวาดที่กระตุ้นอารมณ์ เนื้อเรื่องที่ขาดทิศทางและทางออก มันอาจจะเศร้าหมองหรือหดหู่ใจบ้าง แต่มันก็จะอยู่ได้สบาย ๆ โดยไม่ต้องมีความหวังอะไร

          อย่างไรก็ตาม คาทอลิกที่ซื่อสัตย์ปฏิเสธความคิดเช่นนี้ และคิดว่ามันว่างเปล่า ไร้สาระ ขี้ขลาด และเสื่อมถอย เขาปฏิเสธเพราะเขาได้มองเห็นความงดงามโลกของพระเจ้าและความงามที่ยิ่งใหญ่ที่จะได้พบในสวรรค์ของพระเจ้า ดังนั้นศิษย์พระคริสต์จึงมีชีวิตในความหวัง ด้วยการมองโลกในแง่ดี ด้วยความกระตือรือร้นแบบคนหนุ่มคนสาว และเขาจะกลับกลายเป็นสิ่งมหัศจรรย์ เขาจะใช้ชีวิตของเขาอย่างคุ้มค่า เขาจะเป็นผู้ที่เปลี่ยนแปลงโลกและจะได้บรรลุถึงความดีเหนือธรรมชาติ พระเจ้าแต่เพียงพระองค์เดียวเท่านั้นที่จะประทานความสุขที่แท้จริงให้เราได้